Nietolerancja laktozy

Laktoza to dwucukier (składa się z glukozy i galaktozy) występujący w mleku wszystkich ssaków, także w mleku kobiecym.­­

W jelicie cienkim znajduje się enzym o nazwie laktaza, który umożliwia rozkład laktozy na składowe cukry i wchłonięcie ich do układu krwionośnego. Niestety u części populacji występuje obniżona aktywność tego enzymu, w czego konsekwencji w jelicie grubym dochodzi do fermentacji laktozy przy udziale bakterii (do kwasu mlekowego, dwutlenku węgla, wodoru, metanu) i wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości (kurczenie, przelewanie, ból brzucha, gazy, wzdęcia, czasami biegunka). Mówimy w takim wypadku o nietolerancji laktozy. Nasilenie objawów zależy od stopnia niedoboru laktazy. U człowieka najwyższa aktywność tego enzymu występuje u noworodków i niemowląt karmionych piersią, później stopniowo zmniejsza się z wiekiem i u większości dorosłych osiąga zaledwie 10% aktywności pierwotnej. U osób dobrze tolerujących laktozę wraz z osiągnięciem wieku podeszłego również rozwija się nietolerancja.

Przyczyną schorzenia jest obniżona aktywność laktazy, czyli hipolaktazja uwarunkowana genetycznie, a także wtórny niedobór laktazy spowodowany działaniem czynników chorobotwórczych na błonę śluzową jelita cienkiego. Może też występować całkowity niedobór laktazy (uwarunkowany genetycznie – bardzo rzadki).

Utrzymanie wydzielania laktazy w dorosłym życiu to genetyczna cecha, różniąca się pomiędzy poszczególnymi populacjami. Szacuje się, że w Polsce ok. 30% dorosłej populacji może mieć obniżoną aktywność laktazy. Dla kontrastu w Anglii ten odsetek wynosi zaledwie 5%, a w Wietnamie nawet do 100%. Uważa się, że allele genów niosące utrzymującą się u dorosłych tolerancję na laktozę były rzadkie, a rozpowszechniły się dopiero wtedy, kiedy ludzie udomowili bydło i zaczęli korzystać z jego mleka.

W przypadku nietolerancji, w zależności od nasilenia dolegliwości, można wdrożyć trzy typy postępowania: całkowitą rezygnację z produktów zawierających laktozę lub ograniczenie spożycia produktów zawierających laktozę lub zastosowanie preparatów farmaceutycznych zawierających enzym laktazę.

Dla osób, które cierpią na hipolaktazję mam jednak pocieszające informacje: za zwyczaj skutki spożycia laktozy występują po przyjęciu jednorazowo 5-10 g. Oznacza to, że produkty zawierające w porcji mniejsze ilości laktozy można spożywać bez obaw.  Należy pamiętać, że dawki należy określić indywidualnie, czasem będzie to maksymalnie np. 5 g czasem 15 g.


10 g laktozy zawiera:

100 g mleka zagęszczonego
200 g mleka krowiego / owczego
200 g jogurtu naturalnego / owocowego (z dodatkiem mleka w proszku!!!)
230 g mleka koziego
250 – 322 g śmietany 9% - 30% tł.
200 g maślanki 0,5% tł.
240 g kefiru 2% tł.
300 g serka ziarnistego
320 g sera białego chudego i półtłustego
500 g serka homogenizowanego
500 g serka fromage
1000 g sera feta
1000 g sera topionego
Sery żółte zawierają śladowe ilości laktozy!


Produkty, których powinny unikać osoby z hipolaktazją to przede wszystkim mleko, jogurty (zwłaszcza z dodatkiem mleka w proszku – a  jest często dodawane) i śmietany, ponieważ standardowa porcja zawiera sporą ilość laktozy. Mimo obecności laktozy, dobrze tolerowane jest mleko fermentowane w postaci kefirów, maślanki lub zsiadłego mleka. Zawarte w tych produktach bakterie są zdolne do wytworzenia laktazy, i przekształcenia laktozy w kwas mlekowy.

Na  naszym rynku dostępne są mleko i przetwory mleczne bez laktozy. Wadą tych produktów jest stosunkowo wysoka cena. Przykładowo 1 l mleka bez laktozy kosztuje od 4 zł do nawet 13 zł. Mleka takie zawierają także więcej sacharozy w celu polepszenia smaku. Niemniej jest to dobry produkt dla osób (z nietolerancją laktozy ) niewyobrażających sobie życia bez mleka i jogurtów.

Choć osobiście nie jestem zwolennikiem przyjmowania środków farmaceutycznych, można również kupić za kilkanaście złotych preparaty z enzymem laktazą i jeść bez ograniczeń wszystkie produkty lub wspomagać od czasu do czasu ich trawienie w wyjątkowych sytuacjach np. na przyjęciach czy w podróży, gdy dobór odpowiednich posiłków może być utrudniony.

Tweet